مختصری از تاریخ برند در ایران
مهمترین دوره اقتصادی در ایران به معنای امروزی آن دهه چهل (۵۰-۱۳۴۰) بوده است، اما نقطه آغاز تغییر و تحولات اجتماعی کشورمان به سال ها قبل از آن برمیگردد. در واقع انقلاب مشروطه، سرآغاز ورود اطلاعات جدید به کشور و ارتباط با سایر جوامع بود زیرا مشروطه زمینهای برای پیشرفت فضاهای فرهنگی ایجاد کرد. دوران تحول فرهنگی از ابتدای حکومت پهلوی آغاز شد.
از ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ به دنبال سیاستهای تجددطلبانه حکومت، تحولات عظیمی طی دورانی کوتاه اتفاق افتاد؛ ساختار وزارتخانهها تغییر کرد، نهادهای جدیدی مثل دانشگاهها به وجود آمد و مبانی اولیه رشد صنعت شکل گرفت. از سوی دیگر نحوه تفکر اشخاص نیز تغییر پیدا کرد. این تحولات بازتاب گستردهای یافته و به تدریج فرهنگ جدیدی در جامعه شکل گرفت. این فرهنگ جدید باعث تغییر آداب، رسوم و نوع وسایل و کالاهای مصرفی هم شد.
در کشور ما در ابتدا، تصویر و سمبلهای هر برند بسیار بیشتر از نام و شعار او تاثیرگذار بود. در آن دوران برندها سمبلهای خود را با استفاده از تصاویر حیوانات خلق میکردند تا شناسایی و انتخاب محصولاتشان را برای مخاطبان آسانتر کنند. اولین کارخانهها در این دوران تاسیس شدند.
– کارخانه کبریتسازی در تبریز ۱۳۰۹، اولین تولیدات خود را به بازار میدهد. در این دوره کالاهای بسیار محدودی تولید شدند که مهمترین آنها کبریت و سپس دخانیات است. در طرحها و اشکال این محصولات قوانین سادهتری حاکم است و بیشتر به نکته به یادماندنی بودن آن اهمیت داده شده، فارغ از این که قیچی، اسب یا پرنده هیچ ربطی به کبریت ندارد! آنها فقط به این نکته فکر میکردند که مخاطب با دیدن چنان تصاویری محصول را به یاد بسپارد.
برنامه عمرانی سوم و چهارم که در دهه چهل اتفاق افتاد، موجب تحولات اقتصادی و اجتماعی و در پی آن باعث رابطه قوی با تولید کالا و به وجود آمدن برندها شد. جادهها، خطوط راه آهن و فرودگاهها در کشور گسترش یافتند. از سوی دیگر اصلاحات ارضی نیروی کار را از روستاها کند و به شهرها آورد. کارخانههای صنعتی آغاز به کار کردند،
– روغن شاه پسند، روغن نباتی قو، صابون گلنار، صابون عروس، صابون نخل و زیتون ، شامپو تخم مرغی خمرهای، پودر تاید، پودر برف، آدامس خروسنشان، بیسکویت مادر، نان سوخاری ویتانا از جمله نامهای پرخاطره برندهای مصرفی در آن دوران به شمار میآیند.
– در زمینه لوازم خانگی و سایر کالاها میتوان از ارج و آزمایش نام برد و چای جهان، شهرزاد و گلستان،
– به وجود آمدن فروشگاههای بزرگ مثل جنرال مد برای پوشاک و یا سایه روشن برای پرده و کرکره،
نوع دیگری از آغاز شکلگیری نامهای تجاری در آن دوران است. در این دوران که نسبت به دو دهه قبل از خود، تفاوتهای اقتصادی و اجتماعی زیادی داشت، جهش بزرگی در هویت و شکل کالاها اتفاق میافتد. اما در ایجاد هویت برای اولین کالاهایی که تولید انبوه و بستهبندی شدند رشد زیادی حاصل شد. سطرحهای مدرن با اشکال درهم آمیخته با سنت، به برندها جان جدیدی بخشیدند. دهه چهل را میتوان دوران «کالا سالاری» نامید. چرا که همه تولیدات با احترام خریداری میشد. زندگی شهری در ابتدای خود بود و آهنگ آرامتری داشت. مردم به وسیله شبکههای تلویزیونی و رادیویی از وجود کالاها مطلع شدند. بهترین هنرمندان جذب ساخت تبلیغات و طراحی برای کالاها و نشان های تجاری شدند. از این رو، برندهای ساخته شده که از هر نظر جالب و جدید بودند، به وسیله مردم با جان و دل پذیرفته شدند و با وفاداری به آنان (حتی تا امروز) علاقه واقعی خود را به آنها نشان دادند.
عناصر بصری شکل پیشرفتهتری به خود گرفتند و به جای علایم و سمبلهای حیوانی، چهرهها و شخصیتهای انسانی یا مرتبط با محتوا جایگزین شد. برای مثال در محصولی مهم و پرمصرف مثل چای به جای بستههای اسبنشان، شترنشان، برهنشان، عقاب نشان که بیشتر در به یاد ماندن بستهها کمک میکردند، تبدیل به نامهای تجاری و بستههای جدیدی با هویت ایرانی و ملی شدند. نامهایی مثل چای ایران، با یک قوطی فلزی و طرح یک زن گیلک؛ چای گلستان و چای شهرزاد با تصویر خیال انگیز شهرزاد قصه گو در جام، از این دست هستند.